آیین پیاده‌روی اربعین یک پدیده اجتماعی فرهنگی ویژه و چندوجهی است که هم از حیث ضریب نفوذ، هم از حیث میزان و سرعت انتشار، هم از حیث کارکردهایی که برای جهان تشیع به همراه دارد و نیز به سبب دامنه و گستردگی میان ملل مختلف و همچنین از نظر ماهیت و ساختار و سازوکارهای درونی، برای مطالعه از زوایا و مناظر مختلف پژوهشی، پراهمیت و شایسته توجه محسوب می‌شود.

کتاب حاضر با هدف استخراج الگوی مشارکت‌ جمعی در پیاده‌روی اربعین، به مطالعه مشارکت ایرانیان در این آیین و به طور ویژه موکب‌داران و خادمان موکب‌های ایرانی به عنوان گروهی که بیشترین سطح و حوزه مشارکت را دارا بوده و تقریباً بستر برقراری ارتباط با همه انواع مشارکت محسوب می‌شوند، می‌پردازد.

نگارنده برای نیل به این هدف، در گام اوّل طی واکاویِ نظری و مفهومی، به چیستی پدیده و مرور انواع مشارکت ‌جمعی در ادبیات نظری مرتبط پرداخته است تا از قابلیت توضیح‌دهندگیِ دیدگاه‌ها و ایده‌های نظری، بهره‌برداری کافی حاصل شود.

در این مرحله، با استفاده از مفهوم «میدان» در ادبیات علوم اجتماعی، میدان مشارکت جمعی اربعین به سه لایه آشکار، نیمه‌آشکار و پنهان سطح‌بندی شده و در ادامه نیز با نظر به «مشارکت‌کنندگان»، این بخش هم به دو جریان «اصلی» و «حاشیه‌ای» تقسیم و مطالعه و بررسی گردیده است. توجه به این سطوح و ایجاد این تفکیک در دو سطح کلان میدان مشارکت از‌سویی و مشارکت‌کنندگان از سوی دیگر را می‌توان از جمله مزیت‌ها و دقت‌های نظری اثر پیش‌رو دانست.

در ادامه، پس از گردآوری داده‌های کیفی ازطریق مصاحبه‌های تفصیلی با موکب‌داران و خادمان ایرانی، طی فرایندی تطبیقی بین این یافته‌ها و دیدگاه‌های نظری، ضمن بررسی ساحت‌ها و گونه‌های مشارکت، به بیان «ویژگی‌های متمایز و منحصربه‌فرد ابعاد و اجزای جریان مشارکت»، «زمینه مشارکت» و «جهان ذهنی مشارکت‌کننده» پرداخته و از این رهگذر «الگوی مشارکت جمعی اربعین» شناسایی و در پایان پیشنهادهایی به سیاست‌گذاران، در خصوص چگونگی طراحی و مدیریت برنامه‌های مشارکت مردمی براساس وجوه کاربست‌پذیر این الگو ارائه شده است.

این پژوهش با رویکرد و روش و ادبیات تخصصی حوزه علوم اجتماعی نگاشته و در هفت فصل به زیور طبع آراسته شده است؛

• فصل اول: «لوازم مفهومی مطالعه پیاده‌روی اربعین»
• فصل دوم: «نظریه‌ها و انواع مشارکت در علوم اجتماعی»
• فصل سوم: «تحلیل نظری جریان اصلی مشارکت»
• فصل چهارم: «شیوه الگونگاری»
• فصل پنجم: «اجزای الگوی مشارکت جمعی پیاده‌روی اربعین»
• فصل ششم: «الگوی حکمت‌بنیان، اجتماع‌مدار و معنویت‌محور اربعین»
• فصل هفتم: «بررسی آمار زائران و نوع توزیع آن‌ها»